Rutte en volksgezondheid

Premier Rutte sprak de woorden dit jaar uit: "Volksgezondheid gaat boven economie".  Uiteindelijk besloten hij en zijn regering dat volksgezondheid boven alles ging. Het ging boven vrijheid, boven welzijn,  boven welbevinden. De gezondheid van een bepaalde groep ging zelfs direct boven de gezondheid van andere groepen.

Was dat dezelfde premier die één van zijn moeilijkste zaken in zijn premierschap het terugdraaien van de maximale snelheid op de Nederlandse snelwegen van 130km/h naar 100 km/h vond? Wellicht was hij niet op de hoogte van ongeveer 12.000 mensen die jaarlijks door luchtverontreiniging sterven in Nederland?

Wat is volksgezondheid eigenlijk en wat bedoelt premier Rutte met dat het boven alles gaat?  Ik wil even nalopen hoe hoog  premier Rutte voordat Covid19 als volksvijand nummer 1 ten tonele verscheen,  de volksgezondheid in het vaandel had staan.

Wikipedia zegt: Volksgezondheid is enerzijds de gezondheidstoestand van de bevolking, anderzijds het geheel aan activiteiten ter bevordering van de gezondheid van de bevolking. Het gaat dan vooral om collectieve maatregelen voor de publieke gezondheid, zoals het voorkómen van ziekten en het verlengen van de levensverwachting. Ook het inrichten van een goed zorgstelsel voor individuele gezondheidszorg kan tot het takenpakket van overheidsinstanties voor volksgezondheid behoren.

Als ik deze definitie neem dan is volksgezondheid gericht op ziekte voorkomen en zoveel mogelijk mensen zo  oud mogelijk laten worden. Ik vind dat een behoorlijk beperkte definitie. Want hoort er bij volksgezondheid ook niet welbevinden, levensgeluk en welzijn? En hoe zit het met de psychische gezondheid?  Betekent elke levensverlenging ook een beter leven? Is een langer leven altijd benijdenswaardiger? De meeste mensen zullen 100 willen worden. "Maar" , zeggen ze er meteen bij: "mits ik gezond blijf". Niemand verkiest een lang lichamelijk en/of psychisch lijden.

Wat zegt het ministerie? Volgende hun website wil Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport dat mensen erop kunnen vertrouwen dat de zorg goed, betaalbaar en beschikbaar is en blijft. Om dat te bereiken maakt zij  afspraken met zorgverleners om de zorg dichterbij huis te bieden als het kan en in te zetten op preventie. Mensen hoeven dan minder vaak naar het ziekenhuis of een instelling.

Dat is mooi. Ik lees dat  wordt  ingezet op preventie. Hoe kan je zorgen dat mensen minder ziek worden? Gezonde voeding, beweging, weinig stress, een goede nachtrust. Je zou dus bijvoorbeeld gezonde producten goedkoper kunnen maken. Maar het CBS meldt in 2018 dat gezonde producten duurder zijn geworden dan ongezonde producten. En in 2020 kwam er zelfs een hogere BTW op alle levensmiddelen, ook op gezonde producten. Je zou kunnen zorgen dat er minder luchtverontreiniging is en minder lawaai. Beide zorgen ze voor veel gezondheidsschade. Het willen openen van Lelystad Airport en het uitbreiden van Schiphol zijn mijns inziens nu net dingen die je niet moet doen. 6 december 2019 meldt NRC Handelsblad :  "maar geluidsoverlast – vooral als deze regelmatig aanwezig is – kan chronische stress veroorzaken".
Ondertussen is 20% van de Nederlanders obees (BMI hoger dan 30), sterven er dagelijks meer dan 100 mensen aan hart-en-vaatziekten en meer dan 100 mensen per dag aan kanker. Een groot deel, zo niet het grootste deel van deze ziektes wordt veroorzaakt door leefstijl.

Ook meldt het Ministerie op haar website: "Zorg voor mensen, mensen voor de zorg. Dat is waar wij ons samen voor inzetten". Niets tegen in te brengen, een mooie slogan. Maar in november 2019 legden 150.000 zorgmedewerkers tegen hun eigen principes (want je moet er voor je patiënten, cliënten zijn) het werk neer en staakten zij. Voor minder werkdruk  en loonsverhoging. 119 ziekenhuizen en zorglocaties door heel Nederland staakten. Honderden afdelingen, zoals operatiekamers, radiologie, verpleegafdelingen, facilitaire dienst en laboratoria, sloten24 uur hun deuren voor niet-spoedeisende zaken. Wat heeft Rutte hiermee gedaan? Zelfs dit jaar toen de zogenoemde eerste golf voorbij was, en deze mensen wel applaus mochten ontvangen en onmisbaar waren en tot helden werden uitgeroepen, bleef een loonsverhoging uit. Het grootste gedeelte van de tweede kamer verwierp de eerdere moties van Wilders. In oktober 2020 wordt zijn motie om met spoed te zorgen voor meer zorgpersoneel nipt aangenomen. 68 kamerleden stemmen voor en 67 tegen. De tegenstemmers komen uit de CDA, VVD, Christenunie en D66.

De afgelopen jaren waren er ook grote problemen in de Nederlandse ziekenhuizen. Zowel de griepgolf van 2014/15 en 2017/18 zorgden voor overvolle ziekenhuizen en tekort aan personeel. Begin 2020 op 4 januari meldt RTL-nieuws: Personeelstekort ziekenhuis leidt tot gevaarlijke situaties Meer dan 1100 verpleegkundigen geven aan dat ze elke dag collega's tekort komen. Volgens meer dan de helft (1654 respondenten) leidt de hoge werkdruk tot fouten. Er wordt gesproken van code rood in de ziekenhuizen. Toen moest Sars-cov2 nog haar intrede doen. Bedenk dat ook een zware griepgolf een grote slachting aangericht had dit jaar. Zeker doordat in 2018/19 het griepseizoen mild was. In de regel volgt na een mild seizoen een zwaarder seizoen omdat de groep kwetsbare mensen groter is. We hadden geluk dat de griep zich niet liet zien. Slechts 400 mensen stierven door de griep in 2020, tegenover 6000 gemiddeld de afgelopen vijf jaar.

In 2009 was er sprake van de Mexicaanse griep. Dat liep met een sisser af. Maar we konden natuurlijk wachten op een nieuw virus. Wellicht erger? Wellicht minder erg? Maar dat er één  de wereld over zou gaan was geen kwestie van dat het zou gebeuren, maar meer van: wanneer? Hoe heeft de overheid zich daar op voorbereid? Had zij een draaiboek klaar liggen? Had zij voldoende medische hulpmiddelen op voorraad? In februari 2020 meldt het RIVM dat we ons geen zorgen hoeven maken. Het virus zal vanuit China niet bij ons komen en als het komt zijn we er klaar voor.

Terwijl de afgelopen jaren de vergrijzing toenam, een groter gedeelte van de bevolking meer leefstijlziekten ontwikkelde roomde de regering de bedden en het personeel af. Ziekenhuizen sloten de afgelopen jaren de deuren als gevolg van de marktwerking en bezuinigingen. Wachtlijsten liepen op, PGB houders werden afgeschilderd als fraudeurs, de thuiszorg werd afgeroomd. En gemeentes moesten zich maar redden met een veel te klein budget.  Intensive care units in kleine ziekenhuizen werden gesloten. En we moesten vooral participeren.  Krantenkoppen uit 2015, 2016 en 2018 en 2019 spreken boekdelen. Een aantal ziekenhuizen kondigde zelfs opnamestops af, IC's lagen vol met grieppatiënten.

Ondertussen weten we dat mensen die een goede gezondheid hebben en een goed werkend immuunsysteem veel minder kans maken ziek te worden van dit virus, laat staan in een ziekenhuis terecht te komen of te overlijden dan een bepaalde andere groep. De mensen die het meeste risico lopen zijn mensen ouder dan 65, die veelal overgewicht hebben of obees zijn. Met name 80 plussers met een verslechterde gezondheid overlijden. Deze groep heeft sowieso 10% kans te komen overlijden binnen een  jaar, met of zonder sars-cov2.  Vitamine D lijkt ook een grote rol te spelen. Veel mensen hebben een tekort, dit wordt met name geconstateerd bij veel patiënten in het ziekenhuis. Helaas heeft de overheid sinds 1 januari 2019  tabletten van 800 eenheden vitamine D geschrapt uit de basisverzekering.

Maar geen woord van de overheid over versterking van het immuunsysteem of afvallen. Geen aandacht voor de schade van de lockdowns en maatregelen. Eenzaamheid, stress, opgesloten voelen, minder beweging, meer gaan roken, meer alcohol, uitzichtloosheid. Er voltrekt zich een drama bij kinderen en jongeren. Psychiater Renate Tillema, Speltherapeute Maartje v.d Berg en MBO/HBO docent Aartjan Bergshoeff spreken over de noodsituatie. Kinderen (0-12) worden door de coronamaatregelen beschadigd. Het onderwijs van jongeren (12-18) is door het leren op afstand in een neerwaartse spiraal terecht gekomen. Jongeren krijgen de schuld van ‘illegale feestjes’ en sociaal samenkomen. 74% van de studenten(18-24) leidt aan eenzaamheidsstoornissen en is depressiever dan voor de coronacrisis. Ouderen slijten hun laatste levensdagen in afzondering, zonder vriendelijke gezichten, zonder aanrakingen. De lockdowns en maatregelen zorgen er ook niet voor dat ze langer leven, tenminste er is geen bewijs dat ze werken. Nog steeds sterven de meeste mensen in de verzorgingshuizen. Deze mensen hebben sowieso al weinig levensjaren over. Waarom moeten ze deze laatste tijd zo beleven? Ik vind dat onmenselijk.

De foto hier boven dit blog komt van de website van het RIVM.  Wat laat hij zien? Kinderen en hun oma. Lachend, samen, dichtbij elkaar, buiten in het groen. De webpagina gaat over de VTV. Volksgezondheid Toekomst Verkenning. Ook hier lezen we: "Uit het onderzoek blijkt dat meer mensen in de coronacrisis ongezonder zijn gaan leven. Rokers roken meer en het aantal mensen met overgewicht stijgt. Daarnaast ziet het RIVM dat de ziektelast toeneemt doordat bijvoorbeeld (planbare) specialistische zorg wordt uitgesteld. Ook de mentale gezondheid staat door de coronacrisis onder druk. Een derde van de mensen voelt zich somberder, en een derde voelt zich meer gestrest en angstiger dan voor de crisis. De blijvende hoge ziektelast door hart- en vaatziekten en kanker; de groeiende groep ouderen die zelfstandig wonen, maar wel kampen met dementie en andere complexe problemen; de toenemende mentale druk op jongeren en jongvolwassenen; voordat de coronapandemie uitbrak waren dit de grote uitdagingen voor de Nederlandse volksgezondheid. Deze opgaven zijn nu nog urgenter geworden constateert het RIVM. Zeker omdat het coronavirus of andere virussen naar verwachting een gezondheidsrisico zullen blijven, ook als er een vaccin is."

Ook schrijft het RIVM : In de eerste fase was echter veel minder aandacht voor andere belangrijke aspecten zoals ervaren gezondheid, eenzaamheid, het kunnen voeren van eigen regie, kwaliteit van leven en zingeving. Het is van belang om bij toekomstige maatregelen ook deze perspectieven op gezondheid mee te wegen.

Zijn dit alleen mooie woorden op een website of worden zijn ook meegenomen in het beleid? Voor alsnog zie ik het niet gebeuren.

https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2018/03/gezonder-eten-stijgt-meer-in-prijs-dan-ongezonder-eten

https://www.tweedekamer.nl/kamerstukken/detail?id=2020Z18873&did=2020D40860

https://www.rivm.nl/volksgezondheid-toekomst-verkenning-vtv

https://www.vektis.nl/actueel/kosten-vitamine-d-preparaten-stijgen-in-2019-met-5-miljoen

Stress door lawaai
https://nsg.nl/nl/lawaai_een_ongezond_geluid.html
https://www.rivm.nl/geluid

Griep Nederland 2015/16 en 2017/18
https://www.ad.nl/gezond/meer-doden-tijdens-langdurigste-griepgolf-ooit~a2917383/
https://www.ad.nl/gezond/griepgolf-treft-veel-mensen-die-anders-nooit-ziek-zijn~aae8e106/
https://www.ad.nl/binnenland/ziekenhuizen-puilen-uit-van-de-grieppatienten~ab5eb9e0/
https://www.volkskrant.nl/wetenschap/ziekenhuizen-kunnen-grote-golf-grieppatienten-niet-aan-enkele-stellen-opnamestop-in~bc231e84/